Κοινωνική παθολογία

Το παρακάτω κείμενο είναι μια διάλεξη, της οποίας την μετάφραση έχω επιιμεληθεί ο ίδιος.

Ονειρεύομαι μια επιστημονοκεντρική κυβέρνηση

Έως πότε οι επιστήμονες θα μένουν πολιτικά άπραγοι;

3 Ψευδαισθήσεις

Οι τρείς ψευδαισθήσεις του καπιταλισμού

Δευτέρα 22 Οκτωβρίου 2012

Εναλλακτικό οικονομικό μοντέλο - οικονομία βασισμένη στους πόρους.

Ο καπιταλισμός είναι ένα οικονομικό σύστημα το οποίο λειτουργεί με την λογική της "άπειρης ανάπτυξης", η οποία μακροπρόθεσμα δεν είναι βιώσιμη. Έχω αναφερθεί ξανά σε διάφορες αναρτήσεις περι οικονομίας, και εννοείται πως δεν είμαι ο μόνος που το έχει κάνει αυτό. Προτείνω σε όλους να διαβάσουν σχετικά, να μάθουν λίγα πράγματα για το πως λειτουργεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα (μπας και καταλήξετε και εσείς, όπως και εγώ, σε κάποιο εναλλακτικό οικονομικό μοντέλο), μιας και δεν υπάρχει υποκατάστατο της γνώσης.

Αναζητώ την δημιουργία ενός εναλλακτικού τρόπου διαχείρισης των πόρων μας. Έναν πραγματικά βιώσιμο τρόπο για να ανεξαρτητοποιηθούμε απο το "σύστημα" όπως λέγεται, μιας και είναι προορισμένο να αυτοκαταστραφεί, οπότε πρέπει να δούμε πως δεν θα καταστραφούμε και εμείς μαζί του.

Η καλύτερη οικονομική πρόταση που έχω δεί προς το παρόν - και η μοναδική που στηρίζεται στον πραγματικό κόσμο και δεν χρησιμοποιεί νομισματικό σύστημα - είναι η οικονομία βασισμένη στους πόρους. Σε περίπτωση που δεν την έχετε υπόψιν σας, θα φέρω ένα μικρό παράδειγμα για το πως θα μπορούσε να αρχίσει να λειτουργήσει στην ήδη υπάρχουσα κοινωνία.

Το νερό θα φτάνει στα σπίτια σας με τον ίδιο τρόπο που γίνεται και τώρα, αλλα δεν θα υπάρχει λογαριασμός που θα πρέπει να πληρωθεί κάθε μήνα. Το ίδιο ισχύει και για ρευμα, τηλέφωνο και ίντερνετ. Σημαντική διαφορά όμως θα έχει πως αυτά δεν θα ανήκουν πλέον σε κάποια ιδιωτική ούτε κρατική εταιρία, απλώς θα είναι κοινά για όλους.

Το ίδιο θα μπορούσε να ισχύει και για τα μέσα μαζικής μεταφοράς, ακόμα και για τα καθημερινά μας ψώνια στο σούπερ μάρκετ ή σε κάποιο κατάστημα. Βέβαια, μια λογική απορία θα ήταν η εξής: πως θα μπορούσαν να γίνουν όλα αυτά χωρίς χρήματα?

Περιέργως, όλα αυτά γίνονται ήδη χωρίς χρήματα. Σε κανένα στάδιο οποιουδήποτε προϊόντος ή υπηρεσίας δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε χρήματα για την δημιουργία του. Θα φέρω ένα απλό παράδειγμα με το ψωμί. Για να δημιουργηθεί το ψωμί χρειάζεται αρχικά καλλιεργήσιμη γη, νερό, σπόροι σιταριού (ή ότι άλλου σπόρου) για να μεγαλώσουν τα σπαρτά. Μετά, όταν το σιτάρι είναι ώριμο, γίνεται η διαλογή του και η μετατροπή του σε αλεύρι, και το μοίρασμα του στους διάφορους φούρνους. Εκεί, με επιπλέον νερό και ψήσιμο, παίρνει το ψωμί την μορφή που γνωρίζουμε όλοι, και που τρώμε βεβαίως. Ίσως το περιέγραψα πολύ απλοϊκά, αλλά το σημαντικό σε όλη αυτή την διαδικασία είναι πως δεν χρειάστηκαν χρήματα. Οπότε, γιατί χρησιμοποιούμε χρήματα για να αγοράζουμε ψωμί?

Η απάντηση είναι το οτι δεν έχουμε στα χέρια μας κανένα μέρος της παραγωγής ψωμιού. Το ψωμί παράγεται απο "άλλους" για "μας". Μέχρι ολόκληρη η αλυσίδα γεγονότων, απο το χωράφι μέχρι τον φούρνο, να περάσει σε χέρια ανθρώπων που θα δημιουργούν, ο καθένας στο κομμάτι που του αναλογεί, ψωμί για τον καθένα - όχι για να πάρουν χρήματα ως ανταμοιβή αλλα απλώς δημιουργώντας και μοιράζοντας το σε όλους - δεν πρόκειται να αλλάξει κάτι ουσιαστικό. Το ίδιο ισχύει βεβαίως για οποιαδήποτε γραμμή παραγωγής, όχι μόνο για το ψωμί.

Καταλαβαίνω πως τα άτομα αυτά - στην περίπτωση μας τα άτομα που ασχολούνται με το ψωμί - λειτουργούν με χρηματικό κίνητρο για διάφορους λόγους.
Ο πιο σημαντικός, και ίσως ο λόγος που του έχει δοθεί η λιγότερη σημασία είναι η συνήθεια. Έχουν μάθει να λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο, και είμαι βέβαιος πως δεν είμαι ο μόνος που έχει προσέξει τα διάφορα προβλήματα αυτής της διαδικασίας, αλλά σίγουρα κάπου εκεί έξω υπάρχει και η σκέψη: "Εντάξει, ίσως δεν λειτουργώ με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αλλά έτσι έχω μάθει. Αν δοκιμάσω κάτι άλλο και είναι τελικά χειρότερο τι κάνω μετά?"
Επίσης υπάρχει και η ψυχολογία της μάζας, ο φόβος της διαφορετικότητας που λέει: "Μα όλοι έτσι λειτουργούν, εγώ θα κάνω την διαφορά?"
Υπάρχουν και άλλοι λόγοι, αλλα και μόνο αυτοί οι δύο είναι ικανοί να προκαλέσουν μια θέληση για την μη αλλαγή του καθιερωμένου τρόπου ζωής μας. Ουσιαστικά είναι ο φόβος για το άγνωστο. Όμως, το οτι (έστω εν μέρη) καταλαβαίνω αυτά τα άτομα, δεν σημαίνει πως τα δικαιολογώ.

Οπότε τώρα τι θα μπορούσα να κάνω εγώ προσωπικά για να προωθήσω την ιδέα του αχρήματου οικονομικού μοντέλου σε μια κοινωνία που δεν έχει αμφισβητήσει ποτέ το ήδη υπάρχον, πόσο μάλλον να ψάξει για εναλλακτικές λύσεις? Ίσως, το καλύτερο που θα μπορούσα να κάνω είναι να παραθέσω κάποια απο τα θετικά της οικονομίας βασισμένης στους πόρους, να εξηγήσω τον τρόπο λειτουργίας της και να την συγκρίνω με το υπάρχον μοντέλο, πρακτικά φυτευοντας τον σπόρο, την ιδέα της αχρήματης κοινωνίας και περιμένοντας την ανάπτυξη της.

Αρχικά, όλα τα σημερινά προβλήματα που βασίζονται στην εγγενή έλλειψη χρήματος του χρηματοπιστωτικού συστήματος, στο οικονομικό μοντέλο της οικονομίας βασισμένης στους πόρους δεν υπάρχουν καν. Αφού δεν υπάρχουν χρήματα, πως είναι δυνατόν να υπάρχουν μειώσεις μισθών, συντάξεων, αυξήσεις τιμών σε προϊόντα, διακοπές νερού/τηλεφώνου/ρεύματος λόγω ανεξόφλητων λογαριασμών, άρνηση πρόσβασης σε κάποια υπηρεσία που θέλει χρήματα όπως ένα χειρουργείο κλπ. Στο οικονομικό μοντέλο που προτείνω, αυτά δεν υπάρχουν καν. Ας μην αναφέρω καν τα μνημόνια και όλη αυτήν την παρωδία που ζούμε λόγω της "κρίσης".

Όχι, η οικονομία βασισμένη στους πόρους δεν βασίζεται σε κάποια νομισματική μονάδα, βασίζεται, όπως το λέει και το όνομα της, στους πόρους. Δηλαδή σε ότι υπάρχει γύρω μας. Υπάρχει νερό? Έχεις νερό! Υπάρχει ρεύμα? Έχεις ρεύμα! Υπάρχει τροφή? Έχεις τροφή! Ασφαλώς αυτά δεν έρχονται ουρανοκατέβατα, ουσιαστικά διαχειρίζονται (όπως και σήμερα) με την χρήση της τεχνολογίας ώστε να φτάνουν σε κάθε σπίτι, αφαιρώντας τον παράγοντα που εμποδίζει τους περισσότερους να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτά που είναι ουσιαστικά δίπλα τους. Το χρήμα.

Επίσης, ένα ωραίο αποτέλεσμα της οικονομίας βασισμένης στους πόρους είναι η επιστροφή στην πραγματική αξία των αντικειμένων. Αν αφαιρέσουμε τον χρηματικό παράγοντα, δεν θα τρώγατε μια πιο ισορροπημένη διατροφή και όχι κάτι "φτηνό" που θα μπορούσε να προκαλέσει και αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία σας? Δεν θα ντυνόσασταν "καλά", εννοώντας όμως σαν καλά τον πιο αποδοτικό τρόπο ντυσίματος ανάλογα με την περίσταση, όχι το πιο ακριβά? Δεν θα πηγαίνατε σε κάποια σχολή/πανεπιστήμιο για να μάθετε κάτι που να σας ενδιαφέρει πραγματικά? Δεν θα κάνατε ότι καλύτερο μπορούσατε για να διατηρήσετε μια τέτοιου τύπου κοινωνία, κάνοντας την σημερινή να δείχνει αυτό που είναι, παρωχημένη?

Φυσικά για να τα κάνετε αυτά χρειάζεστε τον σημαντικότερο πόρο όλων, τον χρόνο. Αυτό είναι ένα άλλο θετικό του οικονομικού μοντέλου που προτείνω. Δεν θα χρειάζεται να εργάζονται όλοι, αντιθέτως, θα εργάζονται όσο το δυνατόν λιγότεροι. Λόγω της χρήσης της τεχνολογίας πρώτον πολλές δουλειές απλώς θα εξαφανιστούν επειδή δεν θα έχουν πια νόημα (τράπεζες, χρηματιστήριο, εμπόριο ιδιοκτησιών (όπως μεσιτικά γραφεία), καθώς και όλοι οι ενδιάμεσοι) ενώ παράλληλα άλλες τόσες θέσεις εργασίας θα αντικατασταθούν απο μηχανές παραγωγής. (μην φρικάρετε, αυτό ήδη γίνεται σήμερα, μόνο που στην οικονομία βασισμένη στους πόρους η ανεργία, εννοώντας το να μην έχει κάποιος δουλειά και όχι το να μην παράγει έργο, είναι κάτι το θετικό. Σημαίνει πως το σύστημα λειτουργεί.)

Θα μπορούσα να γράψω και άλλα για τα θετικά της, όπως για το εμπόριο ναρκωτικών που θα δεχόταν έχα πολύ ισχυρό χτύπημα ή για άλλες πτυχές του "πολιτισμού" μας, αλλα νομίζω οτι γενικά το κάλυψα το θέμα. Αν μέχρι τώρα δεν ενδιαφέρεστε έστω και λίγο, κάτι κάνω πολύ στραβά.

Όπως αναφέρεται και στην κατακλείδα της "Κοινωνικής Παθολογίας", μια διάλεξη σχετική με το θέμα μας, "Σε μια οικονομία βασισμένη στους πόρους, όπου βασίζουμε την κατανομή της παραγωγής μας σε φυσικά σημεία αναφοράς αρχίζοντας με την φέρουσα ικανότητα της Γης, όπου απλοποιούμε την έκφραση της εργασίας μας ως προς τα πράγματα που έχουν μια μακροπρόθεσμη κοινωνική απόδοση, όπου μπορούμε να απαλλαγούμε από τον καρκίνο που είναι γνωστός ως "το χρηματοπιστωτικό σύστημα" και να αρχίσουμε να μοιραζόμαστε τους πόρους μας με έναν επιμελή τρόπο, συνεργαζόμενοι όλοι μαζί, αποφεύγοντας τις ψεύτικες αξίες του υλισμού και της κατανάλωσης που μας ωθούνται απο τον πολιτισμό μας, διαπιστώνουμε ότι μπορούμε να παρέχουμε υψηλή ποιότητα ζωής για όλους σε αυτόν τον πλανήτη, ενώ εξαλείφουμε όλους τους κεντρικούς λόγους για πόλεμο, φτώχεια, εξαθλίωση, τη βία, εγκληματική συμπεριφορά, νεύρωσεις. Θα μπορούσε να είναι η αυγή ενός κόσμου που θα μπορούσε πραγματικά να αποκαλείται πολιτισμός. Και αν αυτός δεν είναι ένας στόχος προς τον οποίον αξίζει να εργαστούμε, δεν ξέρω τι θα ήταν. Σας ευχαριστώ."